Skołyszyn

Nie można dziś jednoznacznie stwierdzić kiedy i dlaczego dla części okolic nad rzeką Ropą zaczęto używać określenia, które po kilkuwiekowych przemianach przyjęło formę Skołyszyn. Najprawdopodobniej nazwa pochodzi od imienia osobowego Skolisz, nie wiadomo jednak komu przypisać owo imię – założycielowi wsi, znamienitemu rycerzowi, czy też innemu, bliżej nieznanemu dobroczyńcy tych terenów. Pewnym jest, że nazwa ta - typu patronimicznego - istniała już w wieku XIV . Stanisław Rospond twierdzi, że: „Skołyszyn nie jest nazwą typu patronimicznego, lecz dzierżawczego. Według niego nazwa miałaby pochodzić od słowa skoleć, skolić, które gwarowo znaczy tyle, co skomleć, szczekać, osłupieć. Językoznawcy odnotowali też gwarową formę nazwy wsi, która jeszcze do niedawna była w powszechnym użyciu. Brzmi ona Skoisyn (wym. skojsyn). Obecnie nie jest już praktycznie spotykana - odchodzi w zapomnienie wraz ze starszym pokoleniem skołyszynian” . Istnieje niewielka ilość źródeł archeologicznych na term Skołyszyna. Nie ulega jednak wątpliwości, że już wtedy na okolicznych terenach rozwijało się osadnictwo, którego ślad w postaci tzw. Grodziska zachował się w Lisowie. Potwierdzeniem zamieszkiwania pierwotnych osadników na tym obszarze są zabytki znalezione w Sławęcinie, Święcanach i Przysiekach pochodzące z przełomu epoki brązu i żelaza. Ważne wiadomości o Skołyszynie zawarte są w „Liber beneficiorum" Jana Długosza. Jak podaje kronikarz, wieś w X wieku znajdowała się w obrębie królewszczyzn, ciągnących się po obu stronach Ropy wzdłuż drogi z Jasła do Biecza. Kolejne informacje zawarte w dziele Długosza przybliżają nam obraz ówczesnej miejscowości znajdującej się pod znacznym wpływem folwarku. Własnością folwarku był m.in. miejscowy młyn i karczma. Pierwszym sołtysem, po którym pozostał ślad, jest Hanko pojawiający się przed rokiem 1379 i 1383 .

Pierwszy, znany zapis spotykamy w dokumencie wydanym przez króla Kazimierza Wielkiego, w roku1359r. i dotyczyła sprzedaży części sołectwa Mścisława Szczucki Tomkowi z Samborzyna. Wieś była lokowana na prawie magdeburskim lub przeniesiona z prawa zwyczajowego na prawo ogólne wprowadzane na ziemiach polskich w XIII i XIV wieku. W XV wieku Jan Długosz w Księdze Uposażeń wymienia Skołyszyn jako wieś królewską. W XV i XVI wieku, Skołyszyn mimo iż był wsią królewską była zastawiany za pożyczki lub oddawany w dzierżawę, w związku z tym często zmieniał właścicieli. W 1536 r. właścicielem Skołyszyna był Adam Sułowski, sędzia grodzki i biecki, który uczestniczył jako poseł w podpisaniu Unii Lubelskiej w 1569 r. Według spisów podatkowych z 1581 r. w Skołyszynie było: sześć łanów kmiecych, dwie zagrody z rolą, trzy zagrody bez ról, czterech komorników z bydłem, ośmiu komorników bez bydła i jeden rzemieślnik. Oprócz tego były dobra dworskie. Skołyszyn w rękach Sułowskich pozostał do połowy XVII wieku. Od XVIII wieku Skołyszyn wymieniany jest jako wieś szlachecka. W 1772 r. po rozbiorze państwa polskiego Skołyszyn znalazł się pod zaborem austriackim. Pańszczyzna w Galicji, a więc i w Skołyszynie obowiązywała do 1848 r. W 1870 r. w miejscowości Skołyszyn mieszkało 575 osób. 10 lat później liczba mieszkańców wzrosła do 617 (w tym 20 izraelitów). W tym czasie nastały tzw. swobody galicyjskie. Objawiało się to tym m.in., że na wsiach starano się zakładach szkoły. W 1878 r. powstała szkoła ludowa w Skołyszynie. W latach 1880-1883 powołano w Skołyszynie tzw. Pogotowie Kolejowo-Wiejskie Straży Pożarnej, a w 1884 utworzono Ochotnicza Straż Pożarną. W okresie międzywojennym w Skołyszynie i Lisówku było 125 domów i 652 mieszkańców. Wybuch II wojny światowe przerwał rozwój wsi. Po wojnie w 1950 r. na bazie majątków podworskich powstały spółdzielnie produkcyjne. W latach 1948-1951 wieś została zelektryfikowana. W latach 1960-1963 zbudowano w Skołyszynie duża piętrową szkołę. W 1957 r. powstało w Skołyszynie Koło Gospodyń Wiejskich. W latach 1974-1977 wybudowano biurowiec z przeznaczeniem na siedzibę Urzędu Gminy, poczty, banku oraz innych instytucji. W latach 1973-1990 we wsi Skołyszyn remontowano i budowano drogi. W 2006 r. bp. Kazimierz Górny dokonał konsekracji Kościoła w 20-lecie ustanowienia Parafii Skołyszyn (dekret ustanawiający parafię został wydany w 1986 r.) . W wyborach samorządowych w 2006 r. Wójtem Gminy Skołyszyn został wybrany Zenon Szura, który pełni tę funkcję do chwili obecnej.

Gmina Skołyszyn – teraźniejszość

„ Nasz wieś Skołyszyn leży na dolinie
Samym środkiem wioski z gór potoczek płynie
Z dwóch stron naszą wioskę wzgórza otaczają
Jaki piękny urok temu miejscu dają

Janina Halerz „Piosenka o Skołyszynie”

Gmina Skołyszyn, do której należy 14 wsi (Bączal Dolny, Bączal Górny, Harklowa, Jabłonica, Kunowa, Lipnica Górna, Lisów, Przysieki, Pusta Wola, Siedliska Sław, Skołyszyn, Siepietnica, Sławęcin, Święcany), pod względem administracyjnym należy do powiatu jasielskiego i województwa podkarpackiego. Siedzibą gminy jest Skołyszyn .

Terytorialnie gmina Skołyszyn leży w południowo-zachodniej części województwa podkarpackiego. Wsie należące do gminy Skołyszyn leżą w paśmie pogórza Ciężkowickiego i Dołów Jasielsko-Sanockich. Gmina zajmuje teren 7 853,2 ha. a zamieszkuje ją 12 593 mieszkańców - dane na koniec 2008 roku. Położenie na głównej trasie przelotowej pomiędzy dwoma miastami Jasłem i Gorlicami sprzyja rozwojowi gospodarczemu gminy. W Skołyszynie, który jest w chwili obecnej najbardziej zurbanizowaną wioską gminy. Na terenie gminy funkcjonuje; Ośrodek Pomocy Społecznej, jeden Samodzielny Zakład Opieki Zdrowotnej z dwoma filiami w Święcanach i w Harklowej oraz jednym punktem medycznym w Bączalu Dolnym. Ponadto od niedawna działa Gminny Zakład Gospodarki Komunalnej w Skołyszynie, który powołany został celu przejęcia obowiązków w zakresie utrzymania czystości na terenie gminy oraz dostarczania wody pitnej mieszkańcom. Administracją szkół zajmuje się Gminny Zespół Obsługi Ekonomiczno Administracyjnej Szkół w Skołyszynie, któremu podlega 8 szkół podstawowych i 1 szkoła filialna w Lipnicy Górnej oraz 4 gimnazja. Ochronę przeciwpożarową zapewnia 13 jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej. Szerzeniem kultury na terenie gminy zajmuj się Gminny Ośrodek Kultury i Czytelnictwa powołany w 2001 roku. Ukształtowanie terenu jest bardzo zróżnicowane. Dominują tereny pagórkowate, ale liczne są także rozległe doliny. Cały krajobraz gminy Skołyszyn jest bogaty w duże skupiska leśne, liczne pola uprawne, poprzecinany jest rzekami: Olszynką i Ropą oraz potokami. Na terenie gminy występują także stawy rybne w Siepietnicy i w Święcanach gdzie można łowić ryby . Położenie geograficzne gminy oraz środowisko przyrodnicze występujące w jej położeniu stwarza dogodne warunki turystyczno-wypoczynkowe Beskidu Niskiego i Pogórza Karpackiego. Tereny te należą do czystych ekologicznie i - w porównaniu z innymi regionami kraju - zachowały jeszcze najmniej zanieczyszczone środowisko przyrodnicze, co stwarza sprzyjające warunki do prowadzenia gospodarstw ekologicznych i agroturystycznych. W okolicy występują złoża ropy i gazu ziemnego lecz ze względu na ich małą koncentrację nie są w pełni eksploatowane. Znajduje się tu również wiele cennych zabytków szczególnie architektury drewnianej, jak gotycki kościół pięknym wystrojem w Święcanach, barokowy kościół w Sławęcinie, drewniane chaty, kapliczki, cmentarze wojenne, pomniki pamięci narodowej.